Available languages

Taxonomy tags

Info

References in this case

Share

Highlight in text

Go

Προσωρινό κείμενο

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (τμήμα μείζονος συνθέσεως)

της 13ης Ιουνίου 2017 (*)

«Προδικαστική παραπομπή – Άρθρο 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ – Καθεστώς του Γιβραλτάρ – Άρθρο 56 ΣΛΕΕ – Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών – Αμιγώς εσωτερική κατάσταση – Απαράδεκτο»

Στην υπόθεση C-591/15,

με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, υποβληθείσα από το High Court of Justice (England & Wales), Queen’s Bench Division (Administrative Court) [ανώτερο δικαστήριο (Αγγλία και Ουαλία), τμήμα αστικού, εμπορικού και διοικητικού δικαίου (διοικητικές διαφορές)] με απόφαση της 21ης Σεπτεμβρίου 2015, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 13 Νοεμβρίου 2015, στο πλαίσιο της δίκης

The Queen, κατόπιν αιτήσεως της:

The Gibraltar Betting and Gaming Association Limited,

κατά

Commissioners for Her Majesty’s Revenue and Customs,

Her Majesty’s Treasury,

παρισταμένης της:

Her Majesty’s Government of Gibraltar,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (τμήμα μείζονος συνθέσεως),

συγκείμενο από τους K. Lenaerts, Πρόεδρο, A. Tizzano, Αντιπρόεδρο, M. Ilešič (εισηγητή), L. Bay Larsen και T. von Danwitz, προέδρους τμήματος, J. Malenovský, J.-C. Bonichot, A. Arabadjiev, C. Toader, C. Vajda, S. Rodin, F. Biltgen και K. Jürimäe, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: M. Szpunar

γραμματέας: K. Malacek, διοικητικός υπάλληλος,

έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία και κατόπιν της επ’ ακροατηρίου συζητήσεως της 4ης Οκτωβρίου 2016,

λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν:

–        η The Gibraltar Betting and Gaming Association Limited, εκπροσωπούμενη από τις D. Rose, QC, J. Boyd, barrister, και L. J. Cass, solicitor,

–        η Her Majesty’s Government of Gibraltar, εκπροσωπούμενη από τους D. Pannick, QC, M. Llamas, QC, και R. Mehta, barrister, κατ’ εντολή της F. Laurence, solicitor,

–        η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπροσωπούμενη από την S. Simmons, καθώς και από τους M. Holt και D. Robertson, επικουρούμενους από τον K. Beal, QC, τον J. Oliver και την S. Wilkinson, barristers,

–        η Βελγική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τις L. Van den Broeck και M. Jacobs, επικουρούμενες από τους R. Verbeke και P. Vlaemminck, advocaten,

–        η Τσεχική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τους M. Smolek, T. Müller και J. Vláčil,

–        η Ιρλανδία, εκπροσωπούμενη από την E. Creedon, τον A. Joyce και την J. Quaney, με τη συνδρομή των C. Power, SC, και C. Toland, BL,

–        η Ισπανική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τους A. Sampol Pucurull και A. Rubio González,

–        η Πορτογαλική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τους L. Inez Fernandes και M. Figueiredo, καθώς και από τις A. Silva Coelho και P. de Sousa Inês,

–        η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τους R. Lyal και W. Roels,

αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 19ης Ιανουαρίου 2017,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1        Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 56 ΣΛΕΕ και του άρθρου 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ.

2        Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ, αφενός, της The Gibraltar Betting and Gaming Association Limited (στο εξής: GBGA) και, αφετέρου, της Commissioners for Her Majesty’s Revenue and Customs (φορολογικής και τελωνειακής αρχής, Ηνωμένο Βασίλειο) και του Her Majesty’s Treasury (δημοσίου ταμείου, Ηνωμένο Βασίλειο), με αντικείμενο τη νομιμότητα φορολογικού καθεστώτος για την επιβολή φόρων στα τυχερά παίγνια.

 Το νομικό πλαίσιο

 Το διεθνές δίκαιο

3        Ο Καταστατικός Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος υπογράφηκε στο Σαν Φρανσίσκο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής στις 26 Ιουνίου 1945, περιέχει στο κεφάλαιο XI, υπό τον τίτλο «Διακήρυξη που αφορά μη αυτόνομες περιοχές», το άρθρο 73, όπου ορίζονται τα εξής:

«Τα Μέλη των Ηνωμένων Εθνών, που έχουν ή αναλαμβάνουν την ευθύνη να διοικούν περιοχές που οι λαοί τους δεν έχουν ακόμη επιτύχει πλήρη αυτοδιοίκηση, αναγνωρίζουν την αρχή ότι προέχουν τα συμφέροντα των κατοίκων αυτών των περιοχών και δέχονται ως ιερή αποστολή την υποχρέωση να προωθήσουν όσο γίνεται περισσότερο, μέσα στο σύστημα της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας που καθιερώνεται με το Χάρτη αυτόν, την ευημερία των κατοίκων αυτών των περιοχών, και γι’ αυτόν το σκοπό:

[…]

ε.       να υποβάλλουν τακτικά στο Γενικό Γραμματέα, για ενημέρωσή του, εφόσον δεν υπάρχουν περιορισμοί που να επιβάλλονται από το σύνταγμα ή από λόγους δημόσιας ασφάλειας, στατιστικές και άλλες πληροφορίες τεχνικής φύσεως, σχετικές με τις οικονομικές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές συνθήκες στις περιοχές για τις οποίες είναι αντιστοίχως υπεύθυνα, εκτός από τις περιοχές εκείνες για τις οποίες έχουν εφαρμογή τα Κεφάλαια XII και XIII.»

 Το καθεστώς του Γιβραλτάρ

4        Το Γιβραλτάρ παραχωρήθηκε από τον Βασιλέα της Ισπανίας στο Βρετανικό Στέμμα με τη Συνθήκη της Ουτρέχτης, η οποία συνήφθη μεταξύ του πρώτου και της Βασίλισσας της Μεγάλης Βρετανίας στις 13 Ιουλίου 1713, στο πλαίσιο των συνθηκών για τον τερματισμό του Πολέμου της Ισπανικής Διαδοχής. Η τελευταία φράση του άρθρου X της ως άνω Συνθήκης καθιστά σαφές ότι το Βρετανικό Στέμμα, σε περίπτωση που προτίθεται να δωρίσει ή να πωλήσει την ιδιοκτησία της πόλης του Γιβραλτάρ ή να μεταβιβάσει την κυριότητά της με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, οφείλει να παράσχει προτίμηση στο Ισπανικό Στέμμα, κατά προτεραιότητα έναντι παντός άλλου ενδιαφερομένου.

5        Το Γιβραλτάρ είναι αποικία του Βρετανικού Στέμματος. Δεν αποτελεί τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου.

6        Το σύστημα διακυβερνήσεως του Γιβραλτάρ καθορίζεται στην Gibraltar Constitution Order 2006 (πράξη του 2006 για το Σύνταγμα του Γιβραλτάρ), όπως τέθηκε σε ισχύ από 1ης Ιανουαρίου 2007. Δυνάμει της πράξεως αυτής, φορείς της εκτελεστικής εξουσίας στο Γιβραλτάρ είναι ο κυβερνήτης, ο οποίος διορίζεται από τη Βασίλισσα, και η Her Majesty’s Government of Gibraltar (στο εξής: Κυβέρνηση του Γιβραλτάρ) για συγκεκριμένες εσωτερικές αρμοδιότητες. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από τη Βασίλισσα και από το κοινοβούλιο του Γιβραλτάρ, του οποίου τα μέλη εκλέγονται κάθε τέσσερα έτη από το εκλογικό σώμα του Γιβραλτάρ. Κατόπιν της εκδόσεως της εν λόγω πράξεως, το Γιβραλτάρ έχει πλέον δικά του δικαστήρια. Οι αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Γιβραλτάρ μπορούν να προσβληθούν ενώπιον του Judicial Committee of the Privy Council (βασιλικού δικαστικού συμβουλίου).

7        Σε επίπεδο διεθνούς δικαίου, το Γιβραλτάρ περιλαμβάνεται στον κατάλογο των μη αυτόνομων περιοχών στις οποίες αναφέρεται το άρθρο 73 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

8        Σε επίπεδο δικαίου της Ένωσης, το Γιβραλτάρ θεωρείται ευρωπαϊκό έδαφος όπου έχουν εφαρμογή οι διατάξεις των Συνθηκών και για του οποίου τις εξωτερικές σχέσεις υπεύθυνο είναι ένα κράτος μέλος, κατά την έννοια του άρθρου 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ. Εντούτοις, η Πράξη περί των όρων προσχωρήσεως του Βασιλείου της Δανίας, της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και Βορείου Ιρλανδίας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες και περί των προσαρμογών των Συνθηκών (JO 1972, L 73, σ. 14, στο εξής: Πράξη Προσχωρήσεως του 1972) προβλέπει ότι ορισμένα τμήματα της Συνθήκης δεν τυγχάνουν εφαρμογής στο Γιβραλτάρ.

9        Το άρθρο 28 της Πράξεως Προσχωρήσεως του 1972 έχει ως εξής:

«Οι πράξεις των οργάνων της Κοινότητος οι σχετικές με τα προϊόντα του παραρτήματος II της συνθήκης ΕΟΚ και με τα προϊόντα τα οποία κατά την εισαγωγή τους στην Κοινότητα υπόκεινται σε ειδική ρύθμιση συνεπεία της εφαρμογής της κοινής γεωργικής πολιτικής, καθώς επίσης και οι πράξεις οι σχετικές με την εναρμόνιση των νομοθεσιών των Κρατών μελών περί των φόρων κύκλου εργασιών δεν εφαρμόζονται στο Γιβραλτάρ, εκτός αν το Συμβούλιο αποφασίζοντας ομοφώνως προτάσει της Επιτροπής ορίσει άλλως.»

10      Βάσει του άρθρου 29 της Πράξεως Προσχωρήσεως του 1972, σε συνδυασμό με το παράρτημα Ι, τμήμα Ι, σημείο 4, της ίδιας πράξεως, το Γιβραλτάρ αποκλείεται από το τελωνειακό έδαφος της Ένωσης.

 Το δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου

11      Στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχουν επτά φόροι για χρηματικά παίγνια. Το επίμαχο στην κύρια δίκη φορολογικό καθεστώς, το οποίο θεσπίζεται με τα κεφάλαια 1 έως 4 του τμήματος 3 του Finance Act 2014 (δημοσιονομικού νόμου του 2014, στο εξής:  FA 2014), σε συνδυασμό με τα παραρτήματα 27 ως 29 του νόμου αυτού, αφορά τρεις φόρους, ήτοι τον γενικό φόρο στοιχημάτων, με εξαίρεση τα στοιχήματα σε ανοίγματα, τον φόρο αμοιβαίων στοιχημάτων και τον φόρο εξ αποστάσεως παιγνίων, και καθιερώνει ως προς αυτούς, κατά το αιτούν δικαστήριο, ως κριτήριο φορολογήσεως τον «τόπο της καταναλώσεως».

12      Το αιτούν δικαστήριο παραθέτει εν είδει παραδείγματος, στην απόφασή του περί παραπομπής, τις διατάξεις σχετικά με τον φόρο εξ αποστάσεως παιγνίων, οι οποίες περιέχονται στο κεφάλαιο 3 του τμήματος 3 του FA 2014.

13      Το άρθρο 154 του FA 2014 ορίζει ως «παίγνια εξ αποστάσεως» τα παίγνια στα οποία η συμμετοχή εξασφαλίζεται μέσω διαδικτύου, τηλεφώνου, τηλεοράσεως, ραδιοφώνου ή οποιουδήποτε άλλου ηλεκτρονικού ή τεχνολογικού μέσου επικοινωνίας.

14      Το άρθρο 155, παράγραφος 1, του FA 2014 προβλέπει ότι επιβάλλεται ειδικός φόρος καταναλώσεως, καλούμενος «φόρος εξ αποστάσεως παιγνίων», για τη «συμμετοχή υποκειμένου στον φόρο προσώπου σε εξ αποστάσεως παίγνια βάσει συμφωνίας του με τρίτον (πάροχο της υπηρεσίας τυχερών παιγνίων)».

15      Κατά το άρθρο 155, παράγραφος 2, του FA 2014, ως «υποκείμενος στον φόρο» νοείται, ειδικότερα, «οποιοδήποτε πρόσωπο ευρισκόμενο στο Ηνωμένο Βασίλειο (“UK person ”)». Κατά το άρθρο 186, παράγραφος 1, του FA 2014, ως «πρόσωπο ευρισκόμενο στο Ηνωμένο Βασίλειο» ορίζεται «κάθε άτομο που έχει τη συνήθη διαμονή του στο Ηνωμένο Βασίλειο» ή «νομικό πρόσωπο που έχει συσταθεί νομίμως στο Ηνωμένο Βασίλειο».

16      Από το άρθρο 155, παράγραφος 3, του FA 2014 προκύπτει ότι, για τα εξ αποστάσεως παίγνια, ο συντελεστής του φόρου ανέρχεται σε 15 % επί «των κερδών του παρόχου της υπηρεσίας» από τέτοια παίγνια στη διάρκεια μίας οικονομικής χρήσεως.

17      Σύμφωνα με τον ορισμό των «κερδών του παρόχου της υπηρεσίας», τον οποίο δίνει, σε σχέση με τα συνήθη τυχερά παίγνια, το άρθρο 157 του FA 2014, για τον υπολογισμό τους πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το σύνολο των ποσών που ο πάροχος εισέπραξε στη διάρκεια μίας οικονομικής χρήσεως ως αμοιβή από τις συμμετοχές σε τέτοια παίγνια, αφαιρουμένων των εξόδων στα οποία υποβλήθηκε κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου λόγω της καταβολής, στους νικητές, των δικών τους κερδών στο πλαίσιο των τυχερών αυτών παιγνίων.

 Η διαφορά της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα

18      Η GBGA είναι επαγγελματική ένωση, μέλη της οποίας είναι κυρίως επιχειρήσεις υπηρεσιών τυχερών παιγνίων οι οποίες έχουν ως έδρα το Γιβραλτάρ και παρέχουν υπηρεσίες εξ αποστάσεως παιγνίων σε πελάτες στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε άλλες χώρες.

19      Στις 17 Ιουλίου 2014 τέθηκε σε ισχύ στο Ηνωμένο Βασίλειο το φορολογικό καθεστώς σχετικά με ορισμένους φόρους τυχερών παιγνίων, το οποίο προβλέπεται στον FA 2014 και συμπληρώνεται με ανακοινώσεις και κατευθυντήριες γραμμές τις οποίες έχει εκδώσει η φορολογική και τελωνειακή αρχή (στο εξής: νέο φορολογικό καθεστώς).

20      Η GBGA άσκησε, ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, προσφυγή με αίτημα τον έλεγχο της νομιμότητας του νέου φορολογικού καθεστώτος υπό το πρίσμα του δικαίου της Ένωσης. Υποστηρίζει, στο πλαίσιο αυτό, ότι οι φόροι που οφείλονται δυνάμει του επίμαχου καθεστώτος αντιβαίνουν στην αρχή της εδαφικότητας, ισοδυναμούν με εμπόδιο στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών και εισάγουν διάκριση εις βάρος των παρόχων υπηρεσιών οι οποίοι είναι εγκατεστημένοι εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου. Επιπλέον, ισχυρίζεται ότι οι φόροι αυτοί δεν είναι δυνατό να δικαιολογηθούν από τους οικονομικούς, κατά βάση, σκοπούς τους οποίους επικαλείται το Ηνωμένο Βασίλειο. Κατά συνέπεια, το νέο φορολογικό καθεστώς είναι, κατά την άποψή της, ασύμβατο προς το άρθρο 56 ΣΛΕΕ.

21      Το αιτούν δικαστήριο διευκρινίζει επ’ αυτού ότι, δυνάμει του καθεστώτος που ίσχυε για τα εξ αποστάσεως παίγνια προτού τεθεί σε εφαρμογή το νέο φορολογικό καθεστώς, όσοι πάροχοι υπηρεσιών εξ αποστάσεως παιγνίων ήταν εγκατεστημένοι στο Ηνωμένο Βασίλειο φορολογούνταν εκεί με συντελεστή 15 % επί των ακαθάριστων κερδών τους, ανεξαρτήτως του τόπου διαμονής των πελατών τους, δεδομένου ότι επρόκειτο για φόρο στηριζόμενο στην αρχή του «τόπου της παροχής». Όσοι πάροχοι υπηρεσιών εξ αποστάσεως παιγνίων είχαν την έδρα τους στο Γιβραλτάρ ή αλλού, εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου, δεν κατέβαλλαν φόρο στο Ηνωμένο Βασίλειο για τις υπηρεσίες τέτοιων παιγνίων τις οποίες παρείχαν σε πρόσωπα που ήταν εγκατεστημένα στο Ηνωμένο Βασίλειο.

22      Το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει ότι ένας εκ των βασικών σκοπών του νέου φορολογικού καθεστώτος, το οποίο στηρίζεται στην αρχή του «τόπου της καταναλώσεως», είναι να τροποποιηθεί η φορολόγηση των χρηματικών παιγνίων κατά τρόπο ώστε όσοι παρέχουν υπηρεσίες τέτοιων παιγνίων σε πελάτες στο Ηνωμένο Βασίλειο, ανεξαρτήτως του τόπου της εγκαταστάσεώς τους, να καταβάλλουν στο δημόσιο ταμείο του Ηνωμένου Βασιλείου φόρο επί των εν λόγω υπηρεσιών, με συντελεστή 15 % επί των κερδών που πραγματοποιούν στη διάρκεια κάθε οικονομικής χρήσεως, όπως αυτά ορίζονται στον FA 2014.

23      Το αποτέλεσμα των νέων φόρων, όπως του φόρου εξ αποστάσεως παιγνίων στον οποίο αναφέρεται το αιτούν δικαστήριο με την απόφασή του, τονίζοντας ότι αυτός εφαρμόζεται αδιακρίτως σε όλες τις επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες εξ αποστάσεως παιγνίων σε πρόσωπα εγκατεστημένα στο Ηνωμένο Βασίλειο, είναι ότι όσοι πάροχοι τέτοιων υπηρεσιών έχουν την έδρα τους στο Γιβραλτάρ, όπως τα μέλη της GBGA, δεν θα μπορούν πλέον, κατά το αιτούν δικαστήριο, να παρέχουν τις υπηρεσίες τους στην αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου για τα τυχερά παίγνια χωρίς να καταβάλουν φόρο στο συγκεκριμένο κράτος μέλος.

24      Με αυτά τα δεδομένα, το αιτούν δικαστήριο εκτιμά ότι είναι σημαντικό να αποσαφηνιστεί ποιο είναι το συνταγματικό καθεστώς του Γιβραλτάρ κατά το δίκαιο της Ένωσης και, ειδικότερα, να διευκρινιστεί κατά πόσον επιχειρήσεις εγκατεστημένες στο Γιβραλτάρ, όπως τα μέλη της GBGA, μπορούν να επικαλεστούν το δίκαιο της Ένωσης για να προσβάλουν εθνική ρύθμιση του Ηνωμένου Βασιλείου για τη θέσπιση νέου φορολογικού καθεστώτος και, σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως, αν η ρύθμιση αυτή είναι αντίθετη προς τις επιταγές του άρθρου 56 ΣΛΕΕ.

25      Κατόπιν τούτου, το High Court of Justice (England & Wales), Queen’s Bench Division (Administrative Court) [ανώτερο δικαστήριο (Αγγλία και Ουαλία), τμήμα αστικού, εμπορικού και διοικητικού δικαίου (διοικητικές διαφορές] αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία ενώπιόν του και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

«1)      Για τους σκοπούς του άρθρου 56 ΣΛΕΕ και υπό το πρίσμα της συνταγματικής σχέσεως μεταξύ του Γιβραλτάρ και του Ηνωμένου Βασιλείου:

α)      Πρέπει το Γιβραλτάρ και το Ηνωμένο Βασίλειο να λογίζονται ως μέρος ενός και μόνον κράτους μέλους για τους σκοπούς του δικαίου της Ένωσης, με αποτέλεσμα το άρθρο 56 ΣΛΕΕ να μην έχει εφαρμογή, παρά μόνο στο μέτρο που δύναται να τύχει εφαρμογής επί εσωτερικού μέτρου;

Επικουρικώς,

β)      λαμβανομένου υπόψη του άρθρου 355, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ, έχει το Γιβραλτάρ το συνταγματικό καθεστώς χωριστού από το Ηνωμένο Βασίλειο εδάφους εντός της Ένωσης, με αποτέλεσμα η παροχή υπηρεσιών μεταξύ του Γιβραλτάρ και του Ηνωμένου Βασιλείου να πρέπει να λογίζεται ως εμπόριο εντός της Ένωσης για τους σκοπούς του άρθρου 56 ΣΛΕΕ;

Επικουρικώς,

γ)      πρέπει το Γιβραλτάρ να λογίζεται ως τρίτη χώρα ή τρίτο έδαφος, με αποτέλεσμα το δίκαιο της Ένωσης να έχει εφαρμογή επί του εμπορίου μεταξύ του Γιβραλτάρ και του Ηνωμένου Βασιλείου μόνο όταν το δίκαιο αυτό έχει εφαρμογή μεταξύ κράτους μέλους και μη κράτους μέλους;

Επικουρικώς,

δ)      αρμόζει άλλος χαρακτηρισμός στη συνταγματική σχέση μεταξύ του Γιβραλτάρ και του Ηνωμένου Βασιλείου για τους σκοπούς του άρθρου 56 ΣΛΕΕ;

2)      Συνιστούν εθνικά φορολογικά μέτρα με χαρακτηριστικά όπως αυτά του νέου φορολογικού καθεστώτος περιορισμό του δικαιώματος ελεύθερης παροχής υπηρεσιών κατά την έννοια του άρθρου 56 ΣΛΕΕ;

3)      Αν ναι, συνιστούν οι σκοποί που κατά το αιτούν δικαστήριο επιδιώκονται με εθνικά μέτρα (όπως το νέο φορολογικό καθεστώς) θεμιτούς σκοπούς, ικανούς να δικαιολογήσουν τον περιορισμό του δικαιώματος ελεύθερης παροχής υπηρεσιών κατά την έννοια του άρθρου 56 ΣΛΕΕ;»

 Επί των προδικαστικών ερωτημάτων

 Επί του πρώτου ερωτήματος

26      Με το πρώτο του ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί κατ’ ουσίαν να διευκρινιστεί αν το άρθρο 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 56 ΣΛΕΕ, πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι η παροχή υπηρεσιών από επιχειρήσεις με έδρα το Γιβραλτάρ σε πρόσωπα εγκατεστημένα στο Ηνωμένο Βασίλειο συνιστά, από πλευράς δικαίου της Ένωσης, κατάσταση της οποίας όλα τα στοιχεία εντοπίζονται στο εσωτερικό ενός και μόνον κράτους μέλους.

27      Προκειμένου να δοθεί απάντηση στο ως άνω ερώτημα, πρέπει κατ’ αρχάς να υπενθυμιστεί ότι το δίκαιο της Ένωσης εφαρμόζεται στα κράτη μέλη δυνάμει του άρθρου 52, παράγραφος 1, ΣΕΕ. Κατά το άρθρο 52, παράγραφος 2, ΣΕΕ, το πεδίο εδαφικής εφαρμογής των Συνθηκών προσδιορίζεται στο άρθρο 355 ΣΛΕΕ.

28      Βάσει του άρθρου 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ, οι διατάξεις των Συνθηκών εφαρμόζονται στα ευρωπαϊκά εδάφη, για τις εξωτερικές σχέσεις των οποίων υπεύθυνο είναι ένα κράτος μέλος.

29      Διαπιστώνεται συναφώς ότι το Γιβραλτάρ αποτελεί ευρωπαϊκό έδαφος για του οποίου τις εξωτερικές σχέσεις υπεύθυνο είναι ένα κράτος μέλος, συγκεκριμένα το Ηνωμένο Βασίλειο, και ότι το δίκαιο της Ένωσης εφαρμόζεται στο έδαφος αυτό δυνάμει του άρθρου 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ (βλ., υπ’ αυτή την έννοια, αποφάσεις της 23ης Σεπτεμβρίου 2003, Επιτροπή κατά Ηνωμένου Βασιλείου, C-30/01, EU:C:2003:489, σκέψη 47, και της 12ης Σεπτεμβρίου 2006, Ισπανία κατά Ηνωμένου Βασιλείου, C-145/04, EU:C:2006:543, σκέψη 19).

30      Κατά παρέκκλιση από το άρθρο 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ, οι πράξεις της Ένωσης σε ορισμένους τομείς του δικαίου της Ένωσης δεν έχουν, όπως ορίζεται στην Πράξη Προσχωρήσεως του 1972, εφαρμογή στο Γιβραλτάρ, αφού κρίθηκε απαραίτητο να προβλεφθούν κάποιες εξαιρέσεις λόγω της ειδικής νομικής καταστάσεως του Γιβραλτάρ και, κυρίως, του καθεστώτος του ως ελεύθερου λιμένα (βλ., σχετικά, απόφαση της 21ης Ιουλίου 2005, Επιτροπή κατά Ηνωμένου Βασιλείου, C-349/03, EU:C:2005:488, σκέψη 41). Οι εν λόγω εξαιρέσεις δεν αφορούν, πάντως, την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών, στην οποία αναφέρεται το άρθρο 56 ΣΛΕΕ.

31      Επιβάλλεται επομένως το συμπέρασμα ότι το άρθρο 56 ΣΛΕΕ έχει εφαρμογή στο Γιβραλτάρ δυνάμει του άρθρου 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ.

32      Υπενθυμίζεται εν συνεχεία ότι το άρθρο 56 ΣΛΕΕ απαγορεύει την επιβολή περιορισμών στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών στο εσωτερικό της Ένωσης όσον αφορά τους υπηκόους των κρατών μελών οι οποίοι είναι εγκατεστημένοι σε κράτος μέλος άλλο από εκείνο του αποδέκτη της παροχής.

33      Αντιθέτως, κατά πάγια νομολογία, οι διατάξεις της Συνθήκης ΛΕΕ περί της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών δεν τυγχάνουν εφαρμογής στην περίπτωση καταστάσεως της οποίας όλα τα στοιχεία εντοπίζονται στο εσωτερικό ενός και μόνον κράτους μέλους (απόφαση της 15ης Νοεμβρίου 2016, Ullens de Schooten, C-268/15, EU:C:2016:874, σκέψη 47 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

34      Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να εξεταστεί αν η παροχή υπηρεσιών από επιχειρήσεις με έδρα το Γιβραλτάρ σε πρόσωπα εγκατεστημένα στο Ηνωμένο Βασίλειο συνιστά, από πλευράς δικαίου της Ένωσης, κατάσταση της οποίας όλα τα στοιχεία εντοπίζονται στο εσωτερικό ενός και μόνον κράτους μέλους.

35      Αληθεύει βεβαίως ότι το Δικαστήριο έχει διαπιστώσει, όπως παρατήρησαν άπαντες οι ενδιαφερόμενοι, ότι το Γιβραλτάρ δεν αποτελεί τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου (βλ., υπ’ αυτή την έννοια, αποφάσεις της 23ης Σεπτεμβρίου 2003, Επιτροπή κατά Ηνωμένου Βασιλείου, C-30/01, EU:C:2003:489, σκέψη 47, και της 12ης Σεπτεμβρίου 2006, Ισπανία κατά Ηνωμένου Βασιλείου, C-145/04, EU:C:2006:543, σκέψη 15).

36      Το γεγονός όμως αυτό δεν είναι αποφασιστικής σημασίας κατά την εκτίμηση του ζητήματος αν δύο εδάφη πρέπει, για τους σκοπούς της εφαρμογής των διατάξεων περί των θεμελιωδών ελευθεριών, να εξομοιωθούν με ένα κράτος μέλος. Πράγματι, το Δικαστήριο έχει κρίνει, με τη σκέψη 54 της αποφάσεως της 8ης Νοεμβρίου 2005, Jersey Produce Marketing Organisation (C-293/02, EU:C:2005:664), ότι για τους σκοπούς της εφαρμογής των άρθρων 23, 25, 28 και 29 ΕΚ οι αγγλονορμανδικές νήσοι, μεταξύ των οποίων το Βαϊλάτο του Τζέρσεϊ, και η Νήσος του Μαν, αφενός, και το Ηνωμένο Βασίλειο, αφετέρου, πρέπει να εξομοιωθούν με ένα κράτος μέλος, μολονότι τα νησιά αυτά δεν αποτελούν τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου.

37      Για να καταλήξει στο ως άνω συμπέρασμα, το Δικαστήριο, αφού υπενθύμισε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είναι υπεύθυνο για τις εξωτερικές σχέσεις του Βαϊλάτου του Τζέρσεϊ, στηρίχθηκε τόσο στο γεγονός ότι, κατά το άρθρο 1, παράγραφος 1, του προσαρτημένου στην Πράξη Προσχωρήσεως του 1972 πρωτοκόλλου αριθ. 3 σχετικά με τις αγγλονορμανδικές νήσους και τη Νήσο του Μαν, η νομοθεσία της Ένωσης για τη ρύθμιση των τελωνειακών ζητημάτων και των ποσοτικών περιορισμών εφαρμόζεται στις αγγλονορμανδικές νήσους και στη Νήσο του Μαν «κατά τον ίδιο τρόπο που εφαρμόζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο», όσο και στο γεγονός ότι το καθεστώς των νησιών αυτών δεν εμφανίζει χαρακτηριστικά βάσει των οποίων θα μπορούσε να γίνει δεκτό ότι οι σχέσεις τους με το Ηνωμένο Βασίλειο είναι παρόμοιες με τις σχέσεις μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών (βλ., σχετικά, απόφαση της 8ης Νοεμβρίου 2005, Jersey Produce Marketing Organisation, C-293/02, EU:C:2005:664, σκέψεις 43, 45 και 46).

38      Όσον αφορά, πρώτον, τον τρόπο με τον οποίο το άρθρο 56 ΣΛΕΕ εφαρμόζεται στο Γιβραλτάρ, το άρθρο 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ δεν διευκρινίζει, ομολογουμένως, ότι το εν λόγω άρθρο 56 εφαρμόζεται στο Γιβραλτάρ «κατά τον ίδιο τρόπο που εφαρμόζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο».

39      Υπενθυμίζεται πάντως ότι το άρθρο 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ επεκτείνει την εφαρμογή των διατάξεων του δικαίου της Ένωσης στο Γιβραλτάρ, υπό την επιφύλαξη των ρητώς προβλεπόμενων στην Πράξη Προσχωρήσεως του 1972 εξαιρέσεων, οι οποίες δεν αφορούν, όμως, την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών.

40      Επιπλέον, είναι άνευ σημασίας συναφώς το γεγονός, το οποίο επικαλείται η Κυβέρνηση του Γιβραλτάρ, ότι το άρθρο 56 ΣΛΕΕ έχει εφαρμογή στο μεν Γιβραλτάρ δυνάμει του άρθρου 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ, στο δε Ηνωμένο Βασίλειο δυνάμει του άρθρου 52, παράγραφος 1, ΣΕΕ. Πράγματι, σε ανάλογο πλαίσιο, το γεγονός ότι η νομοθεσία της Ένωσης για τη ρύθμιση των τελωνειακών ζητημάτων και των ποσοτικών περιορισμών έχει εφαρμογή στις μεν αγγλονορμανδικές νήσους και στη Νήσο του Μαν δυνάμει του άρθρου 1, παράγραφος 1, του πρωτοκόλλου αριθ. 3 που έχει προσαρτηθεί στην Πράξη Προσχωρήσεως του 1972, στο δε Ηνωμένο Βασίλειο δυνάμει του άρθρου 52, παράγραφος 1, ΣΕΕ δεν εμπόδισε το Δικαστήριο να κρίνει ότι, για τους σκοπούς της εφαρμογής της σχετικής νομοθεσίας, τα νησιά αυτά και το Ηνωμένο Βασίλειο έπρεπε να εξομοιωθούν με ένα κράτος μέλος (απόφαση της 8ης Νοεμβρίου 2005, Jersey Produce Marketing Organisation, C-293/02, EU:C:2005:664, σκέψη 54).

41      Δεύτερον, δεν υφίστανται άλλα στοιχεία βάσει των οποίων θα μπορούσε να γίνει δεκτό ότι οι σχέσεις μεταξύ του Γιβραλτάρ και του Ηνωμένου Βασιλείου είναι, υπό το πρίσμα του άρθρου 56 ΣΛΕΕ, παρόμοιες με τις σχέσεις μεταξύ δύο διαφορετικών κρατών μελών.

42      Αντιθέτως, αν εξομοιώνονταν οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Γιβραλτάρ και Ηνωμένου Βασιλείου με τις αντίστοιχες μεταξύ κρατών μελών, θα αναιρούνταν ο σύνδεσμος ο οποίος, όπως αναγνωρίζεται στο άρθρο 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ, υπάρχει μεταξύ του εν λόγω εδάφους και του συγκεκριμένου κράτους μέλους. Δεν αμφισβητείται επ’ αυτού, όπως επισήμανε και ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 37 των προτάσεών του, ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είναι το υπεύθυνο κράτος μέλος για τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις Συνθήκες, έναντι των λοιπών κρατών μελών, όσον αφορά την εφαρμογή και τη μεταφορά του δικαίου της Ένωσης στο Γιβραλτάρ (βλ., σχετικά, αποφάσεις της 23ης Σεπτεμβρίου 2003, Επιτροπή κατά Ηνωμένου Βασιλείου, C-30/01, EU:C:2003:489, σκέψεις 1 και 47, και της 21ης Ιουλίου 2005, Επιτροπή κατά Ηνωμένου Βασιλείου, C-349/03, EU:C:2005:488, σκέψη 56).

43      Επομένως, η παροχή υπηρεσιών από επιχειρήσεις με έδρα το Γιβραλτάρ σε πρόσωπα εγκατεστημένα στο Ηνωμένο Βασίλειο συνιστά, από πλευράς δικαίου της Ένωσης, κατάσταση της οποίας όλα τα στοιχεία εντοπίζονται στο εσωτερικό ενός και μόνον κράτους μέλους.

44      Η ως άνω ερμηνεία δεν αναιρείται από το επιχείρημα της Κυβερνήσεως του Γιβραλτάρ ότι έτσι θίγονται, αφενός, ο μνημονευόμενος στο άρθρο 26 ΣΛΕΕ σκοπός της διασφαλίσεως της καλής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και, αφετέρου, ο σκοπός της ενσωματώσεως του Γιβραλτάρ σε αυτή την αγορά, τον οποίο επιδιώκει, κατά την άποψη της ίδιας πάντοτε κυβερνήσεως, το άρθρο 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ.

45      Ως προς το σημείο αυτό, διαπιστώνεται ότι το άρθρο 26, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, όπως προκύπτει και από το γράμμα του, προβλέπει ότι ως εσωτερική αγορά νοείται ένας χώρος χωρίς εσωτερικά σύνορα, μέσα στον οποίο εξασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των προσώπων, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων σύμφωνα με τις διατάξεις των Συνθηκών, το δε άρθρο 56 ΣΛΕΕ αποτελεί τέτοια διάταξη όσον αφορά την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών.

46      Όπως όμως προεκτέθηκε στις σκέψεις 32 και 33 της παρούσας αποφάσεως, για να τυγχάνει εφαρμογής το άρθρο 56 ΣΛΕΕ σε μια δεδομένη κατάσταση, απαιτείται να υφίσταται κάποιο στοιχείο αλλοδαπότητας.

47      Πέραν τούτου, η ερμηνεία που δόθηκε με τη σκέψη 43 της παρούσας αποφάσεως δεν καθιστά ανεφάρμοστο το άρθρο 56 ΣΛΕΕ στο Γιβραλτάρ, όπως διατείνεται η Κυβέρνηση του Γιβραλτάρ. Η διάταξη αυτή εξακολουθεί, στην πραγματικότητα, να έχει πλήρη εφαρμογή στο εν λόγω έδαφος υπό τις ίδιες προϋποθέσεις που ισχύουν για οποιοδήποτε άλλο έδαφος της Ένωσης στο οποίο εφαρμόζεται, περιλαμβανομένης της απαιτήσεως να υφίσταται κάποιο στοιχείο αλλοδαπότητας.

48      Η ως άνω ερμηνεία δεν αναιρείται ούτε κατ’ επίκληση λόγων σχετικών με το καθεστώς του Γιβραλτάρ είτε κατά το εθνικό συνταγματικό δίκαιο είτε κατά το διεθνές δίκαιο.

49      Όσον αφορά, πρώτον, το καθεστώς του Γιβραλτάρ κατά το εθνικό συνταγματικό δίκαιο, η Κυβέρνηση του Γιβραλτάρ υποστηρίζει, παραπέμποντας στην απόφαση του Δικαστηρίου της 10ης Οκτωβρίου 1978, Hansen & Balle (148/77, EU:C:1978:173), ότι το καθεστώς του εδάφους αυτού κατά το δίκαιο της Ένωσης θα έπρεπε να καθορίζεται κυρίως βάσει του καθεστώτος του κατά το εθνικό δίκαιο.

50      Σημειωτέον επ’ αυτού ότι η διαπίστωση στην οποία προέβη το Δικαστήριο στη σκέψη 10 εκείνης της αποφάσεως, δηλαδή ότι το καθεστώς των γαλλικών υπερπόντιων διαμερισμάτων καθορίζεται πρωτίστως βάσει του γαλλικού Συντάγματος, που προβλέπει ότι τα οικεία διαμερίσματα αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της Γαλλικής Δημοκρατίας, πρέπει να ερμηνευθεί εντός του συγκεκριμένου πλαισίου της, δεδομένου ότι συνδέεται με την ερμηνεία του άρθρου 227, παράγραφος 1, της Συνθήκης ΕΟΚ, όπου οριζόταν ότι η Συνθήκη ίσχυε σε ολόκληρη τη «Γαλλική Δημοκρατία» (βλ., σχετικά, απόφαση της 10ης Οκτωβρίου 1978, Hansen & Balle, 148/77, EU:C:1978:173, σκέψη 9). Συνεπώς, μέσω της διευκρινίσεως αυτής, το Δικαστήριο απλώς και μόνον αναγνώρισε ότι πρόκειται για διαμερίσματα που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του κράτους μέλους και ότι το δίκαιο της Ένωσης ίσχυε, μετά την παρέλευση του χρονικού διαστήματος των δύο ετών στο οποίο αναφερόταν η παράγραφος 2 του προαναφερθέντος άρθρου 227, αυτοδικαίως στα εν λόγω εδάφη, εφόσον αποτελούσαν αναπόσπαστο τμήμα του αντίστοιχου κράτους μέλους (βλ., σχετικά, απόφαση της 10ης Οκτωβρίου 1978, Hansen & Balle, 148/77, EU:C:1978:173, σκέψη 10).

51      Ωστόσο δεν αμφισβητείται, όπως προκύπτει από τη σκέψη 31 της παρούσας αποφάσεως, ότι το δίκαιο της Ένωσης εφαρμόζεται στο Γιβραλτάρ, όχι ως τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά δυνάμει του άρθρου 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ.

52      Δεύτερον, όσον αφορά το καθεστώς του Γιβραλτάρ κατά το διεθνές δίκαιο, δεν αμφισβητείται ότι το Γιβραλτάρ περιλαμβάνεται στον κατάλογο των μη αυτόνομων περιοχών κατά την έννοια του άρθρου 73 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

53      Η Κυβέρνηση του Γιβραλτάρ διατείνεται συναφώς ότι, αν γινόταν δεκτή μια ερμηνεία όπως αυτή που δόθηκε με τη σκέψη 43 της παρούσας αποφάσεως, θα θιγόταν το καθεστώς του Γιβραλτάρ κατά το διεθνές δίκαιο και θα παραβιαζόταν, ειδικότερα, το ψήφισμα αριθ. 2625 (XXV) της Γενικής Συνελεύσεως των Ηνωμένων Εθνών, της 24ης Οκτωβρίου 1972, σύμφωνα με το οποίο το έδαφος μιας αποικίας θα πρέπει να διέπεται από καθεστώς χωριστό και διακριτό από εκείνο του κράτους που ασκεί τη διοίκησή της.

54      Η ως άνω ερμηνεία του άρθρου 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 56 ΣΛΕΕ, δεν έχει όμως καμία συνέπεια επί του καθεστώτος του Γιβραλτάρ κατά το διεθνές δίκαιο, δεδομένου ότι με αυτήν διευκρινίζεται απλώς και μόνον ότι, στον βαθμό που το δίκαιο της Ένωσης εφαρμόζεται στο Γιβραλτάρ ως ευρωπαϊκό έδαφος για του οποίου τις εξωτερικές σχέσεις υπεύθυνο είναι ένα κράτος μέλος, ήτοι το Ηνωμένο Βασίλειο, η παροχή υπηρεσιών από επιχειρήσεις με έδρα το Γιβραλτάρ σε πρόσωπα εγκατεστημένα στο Ηνωμένο Βασίλειο συνιστά, από πλευράς δικαίου της Ένωσης, κατάσταση της οποίας όλα τα στοιχεία εντοπίζονται στο εσωτερικό ενός και μόνον κράτους μέλους. Η ερμηνεία αυτή δεν είναι δυνατό να γίνει αντιληπτή υπό την έννοια ότι θίγει το χωριστό και διακριτό καθεστώς του Γιβραλτάρ.

55      Πρέπει να προστεθεί, στο πλαίσιο αυτό, ότι το αιτούν δικαστήριο περιορίστηκε να αναφέρει ότι το επίμαχο στην κύρια δίκη νέο φορολογικό καθεστώς εφαρμόζεται αδιακρίτως στους υπηκόους του οικείου κράτους μέλους και στους υπηκόους των λοιπών κρατών μελών, χωρίς να εκθέσει, αντιθέτως προς τα όσα επιτάσσει το άρθρο 94 του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου, άλλα στοιχεία από τα οποία να προκύπτει ότι το αντικείμενο της κύριας δίκης έχει σχέση με το άρθρο 56 ΣΛΕΕ (βλ., στο ίδιο πνεύμα, απόφαση της 15ης Νοεμβρίου 2016, Ullens de Schooten, C-268/15, EU:C:2016:874, σκέψη 55).

56      Κατόπιν όλων των ανωτέρω σκέψεων, στο πρώτο ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 56 ΣΛΕΕ, έχει την έννοια ότι η παροχή υπηρεσιών από επιχειρήσεις με έδρα το Γιβραλτάρ σε πρόσωπα εγκατεστημένα στο Ηνωμένο Βασίλειο συνιστά, από πλευράς δικαίου της Ένωσης, κατάσταση της οποίας όλα τα στοιχεία εντοπίζονται στο εσωτερικό ενός και μόνον κράτους μέλους.

 Επί του δεύτερου και του τρίτου ερωτήματος

57      Λαμβανομένης υπόψη της απαντήσεως που δόθηκε στο πρώτο ερώτημα του αιτούντος δικαστηρίου, παρέλκει η απάντηση στο δεύτερο και στο τρίτο ερώτημα.

 Επί των δικαστικών εξόδων

58      Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (τμήμα μείζονος συνθέσεως) αποφαίνεται:

Το άρθρο 355, σημείο 3, ΣΛΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 56 ΣΛΕΕ, έχει την έννοια ότι η παροχή υπηρεσιών από επιχειρήσεις με έδρα το Γιβραλτάρ σε πρόσωπα εγκατεστημένα στο Ηνωμένο Βασίλειο συνιστά, από πλευράς δικαίου της Ένωσης, κατάσταση της οποίας όλα τα στοιχεία εντοπίζονται στο εσωτερικό ενός και μόνον κράτους μέλους.

(υπογραφές)

*      Γλώσσα διαδικασίας: η αγγλική.